به نظر اکثر کارشناسان و متخصصین کسب وکار، چنانچه شرکت ها در مسیر تحول دیجیتال گام برندارند رفته رفته مشتریان و جایگاه خود را در بازار از دست داده و با چالش بقا روبرو خواهند شد.
تحول دیجیتال قرار است شرکت ها را از این سرنوشت محتمل دور کرده و آنها را در مسیر رشد و توسعه قرار دهد. بدیهی است چنین مسیری یک اتوبان چهاربانده نبوده بلکه مسیری است پر پیچ و خم، گاه ناشناخته و توام با چالشهای متعدد.
در این گزارش، به مهمترین چالشهایی که شرکتهای دنیا با آن روبرو بودهاند میپردازیم. بسیاری از این چالشها عمومی و فراگیر بوده و ربط چندانی به کشور و سازمان خاصی ندارد. تعداد دیگر از آنها هم مختص سازمانها و شرکتهای ایرانی است که در این خصوص میتوان به شاخصهای تحریم و عدم ثبات اقتصادی کشور اشاره کرد.
امیدواریم این تلاش تیم رایبُـد برای معرفی چالشهای تحول دیجیتال و راهکارهای مقابله با آنها مورد استفاده سازمانها و شرکتهای ایرانی قرار گیرد.
چالش اول: پارادوکس چـابکی
چالش دوم: مقاومت در برابر تغییر
چالش سوم: کمبود مدیران و متخصصین دیجیتال
چالش چهارم: ابهام در تخصیص بودجه
چالش پنجم:پیچیدگی امنیت دیجیتال
چالش ششم:نبود برنامه تحول دیجیتال جامع و اجرایی
چالش هفت:رهبری
چالش هشت:تحریم و نبود ثبات اقتصادی
چالش اول: پارادوکس چـابکی
شرح چالش
قلب برنامه تحول، چابکی است و گسترش آن در کل سازمان، راز موفقیت تحول دیجیتال است. از طرفی چابکی تا حد زیادی بعد از تحول دیجیتال محقق میشود و از نتایج آن است و این پارادوکسی در زمینه برنامه های تحول است. تعداد زیادی از برنامه های دیجیتال به علت کندی و زمانبر بودن و ناامیدی از دستیابی به موقع به اهداف، با شکست روبرو شده اند.
راهکار مقابله با چالش
در این مورد راهکارهای زیر توصیه میشود:
-> حمایت مدیران ارشد سازمان از مدیران تحول دیجیتال: مدیران طرح تحول قبل از هر چیز باید پشتیبانی و حمایت همه جانبه مدیران ارشد سازمان را کسب کنند تا به آنها در ایجاد و به ثمر رساندن فرهنگی که آزمودن و یادگیری را تشویق کند و به پیشبرد برنامه های تحول و تغییرات فرهنگ سازمانی منجر شود، کمک کنند. به بیان دیگر، مدیران با حمایت به‌موقع از برنامه تحول، میتوانند به چابک شدن مراحل برنامه تحول دیجیتال کمک کنند.
-> برای طرح تحول یک نقشه‌راه مبتنی بر روش کاری چابک طراحی کنید: طرح تحول باید دارای یک نقشه راه چابک باشد و قبل از توسعه و گسترش هر برنامه در کل سازمان، باید آزمایش شود تا قبل از فراگیر شدن آن در سازمان، از درستی و نتایج مثبت برنامه ها اطمینان بیشتری بوجود آید.
چالش دوم: مقاومت در برابر تغییر
شرح چالش
یکی از مهم ترین چالشهای پیش‌روی هر نوع تحولی، مرتبط با فرهنگ سازمانی است. انسانها به طور طبیعی در مقابل تغییر مقاومت میکنند و اینرسی زیادی نشان میدهند. این در حالی است که تحول دیجیتال تغییرات بنیادی در سازمان ایجاد میکند که تنها منحصر به تغییرات فناورانه نیست بلکه شامل ساختار و روش های انجام کار نیز میشود.
راهکار مقابله با چالش
تغییر فرهنگ سازمانی کار پیچیدهای است ولی برای موفقیت هر گونه تحولی بسیار حیاتی است. باید ساختار ذهنی و نگرش پرسنل را متناسب با عصر دیجیتال تغییر داد. در این راستا، پیشنهادهای زیر ارائه میشود:
-> مدیریت تغییرات سازمانی را برنامه ریزی و اجرا کنید: یکی از مولفه های اصلی هر برنامه تحول، برنامه مدیریت تغییرات سازمانی (Organizational Change) است. تجربه نشان میدهد شرکتهایی که دارای برنامه مدیریت تغییر کامل و جامعی هستند احتمال موفقیت برنامه های تحول دیجیتال آنها بسیار بیشتر است.
-> اطلاع رسانی و آگاهی بخشی را فراموش نکنید: مهمترین دلیل مقاومت در برابر تغییر، ناآگاهی و ابهام در تبعات تغییرات بر کار و زندگی افراد سازمان است. لذا پیشنهاد میشود اطلاع رسانی و آگاه کردن افراد از تبعات مثبت تغییرات و همچنین تبعات منفی عدم انجام آن در دستور کار قرار گیرد.
-> آموزش مستمر را در دستور کار قرار دهید: توصیه میشود کارکنان و سایر ذینفعان را با فرهنگ دیجیتال، ابزارها، فناوریها و راهحلهای دیجیتال از طریق آموزشهای مستمر آشنا کنید.
چالش سوم: کمبود مدیران و متخصصین دیجیتال
شرح چالش
دنیای دیجیتال نیاز به مدیران و متخصصینی دارد که باید دارای دانش و مهارت های جدید باشند. این چالش بویژه در کشور ما به دلیل مهاجرت های گسترده در این حوزه، بسیار حاد و جدی است طوریکه موجب میشود تعداد زیادی از طرحها و برنامه ها در عمل به نتیجه مطلوب نرسند.
راهکار مقابله با چالش
نیروی انسانی متخصص در این حوزه جزو سرمایه های کلیدی سازمان ها هستند. لذا شرکتها باید در این زمینه سرمایه گذاری کنند. به طور مشخص، دو توصیه زیر پیشنهاد میشود:
-> نظام منابع انسانی را متناسب با فرهنگ دیجیتال، تغییر دهید: تقویت نظام برنامه ریزی منابع انسانی سازمان متناسب با فرهنگ کاری نوظهور و ویژگی های نسل زِد را آغاز کنید. بعلاوه نیروهای سازمان را برای کسب قابلیت ها و مهارت های دیجیتال آموزش دهید.
-> سیستم جبران خدمت را متناسب با نیاز روز تغییر دهید: اصلاح سیستم جبران خدمت به گونهای که رابطه مستقیم بین پاداش و توانمندی نیروی انسانی بوجود آید ضروری است.
چالش چهارم: ابهام در تخصیص بودجه
شرح چالش
عزم، اراده و جدیت سازمان را در تحقق تحول دیجیتال میتوان با شاخص مهم بودجه‌ی تخصیص یافته به آن سنجید. نبود بودجه کافی و یا تردید و تعلل در تخصیص بودجه، موجب دلسردی پرسنل شده و موفقیت برنامههای تحول دیجیتال را با چالش جدی روبرو میکند.
راهکار مقابله با چالش
-> بودجه‌ای اولیه به برنامه تحول دیجیتال تخصیص دهید: تخصیص بودجه اولیه به برنامه های تحول دیجیتال باید کافی باشد و با کمک و مشارکت واحدهای مختلف سازمان صورت گیرد.
-> در تخصیص بودجه، انعطاف نشان دهید: مسیر تحول دیجیتال، مسیری شفاف، روشن و مستقیم نیست که بتوان بودجه های ثابت و غیرقابل انعطاف به آن تخصیص داد. بسیاری از چالشها در مسیر تحول ظهور میکند. لذا بودجه تخصیص یافته باید دارای انعطاف لازم باشد.
-> به امر مهم آموزش و توانمندسازی کارکنان، بودجه جداگانه تخصیص دهید: همانطور که قبلاً اشاره شد آموزش و آگاهی پرسنل با مفاهیم دیجیتال در موفقیت آن نقش کلیدی دارد. لذا باید بودجه ویژه و جداگانهای به این امر خطیر تخصیص یابد.
چالش پنجم: پیچیدگی امنیت دیجیتال
شرح چالش
دیجیتالی شدن به این مفهوم است که بسیاری از دادهها و اطلاعات سازمان وارد محیط سایبری میشود و در نتیجه در معرض خطر هک شدن، تغییر، دسترسی غیرموجه، عدم دسترسی، سرقت و ... قرار میگیرد. بنابراین امنیت اطلاعات که امری پیچیده، پویا و متغیر است از اهمیت بالاتری برخوردار خواهد شد.
تردیدی نیست که موفقیت برنامه کلی تحول دیجیتال وابسته به موفقیت در برنامه تحول امنیت اطلاعات است.
راهکار مقابله با چالش
در این مورد راهکارهای زیر توصیه میشود:
-> شعار «اول امنیت اطلاعات» را سرلوحه کار خود قرار دهید: هر برنامه تحول دیجیتال باید برنامه های تحول امنیت را در اولویت بالا قرار دهد.
-> به هر برنامه کاربردی بخش امنیت مختص به خود تخصیص دهید.
-> باید کنترلهای امنیتی را در داخل سازمان، با بیرون و در ارتباط مشتریان و سایر ذینفعان و همچنین در ارتباط با رایانش ابری لحاظ نمود.
-> بجای مدل DevOps از مدل DevSecOps استفاده کنید: در توسعه سیستمها و نگهداری آنها میتوان مدل DevOps را با مدل DevSecOps جایگزین نمود تا بر این موضوع تاکید شود که امنیت همیشه دارای اولویت بالاتری است.
چالش ششم: نبود برنامه تحول دیجیتال جامع و اجرایی
شرح چالش
یکی از مهمترین چالشهای تحول دیجیتال، نبود تصویری روشن از مشکلات، ریسکها و نیازمندیهای سازمان است. از طرفی مدیران درک ملموسی از آینده و چشم انداز مطلوب سازمان خود ندارند و اگر نیز داشته باشند چگونگی مسیر رسیدن از وضعیت فعلی به آینده مطلوب برایشان روشن نیست. این امر موجب مشکلات متنوعی می شود. به طور مثال شفاف نبودن اهداف و اولویتها میتواند موجب تشتت و عدم اجماع بین مدیران شده و تحول را با چالش اساسی روبرو کند.
راهکار مقابله با چالش
راه حل مشکلات قیدشده در یک برنامه تحول دیجیتال اصولی و منطقی نهفته است. چنین برنامهای باید به سوالات زیر، پاسخی دقیق و شفاف ارائه دهد:
۱- مهمترین مشکلات، چالشها و ریسکهایی که عصر دیجیتال بر سازمان تحمیل کرده و یا خواهد کرد کدام است؟
۲- عصر دیجیتال، چه فرصتهایی را برای رشد و توسعه سازمان خلق کرده است؟
۳- نیاز و خواسته های برآورده نشده مشتریان حال و آینده سازمان چیست و چگونه میتوان تجربه مشتری را بهبود بخشید؟
۴- مدل کسب وکار سازمان ما باید چه تغییری نسبت به مدل فعلی داشته باشد تا بتواند خود را با عصر دیجیتال بهتر وفق دهد؟
۵- برای بقا و توسعه در عصر دیجیتال و انطباق با مدل جدید کسب وکار، به چه قابلیتهایی نیاز است و سطح بلوغ این قابلیت ها هماکنون در سازمان چگونه است؟
۶- چگونه میتوان گام به گام و با اولویتبندی درست سازمان را از جایگاه فعلی به جایگاه مطلوب آینده حرکت داد به گونه ای که آهنگ تحولات متوقف نشده و بتوان با دستیابی به اهداف و دستاوردهای میانی و زودبازده، سازمان و تیم را در مسیر دستیابی به اهداف نهایی تحول، شاداب و باانگیزه نگهداشت؟
هر برنامه تحول باید به درستی اهداف را شناسایی و اولویت بندی کند. اهداف نهایی اکثر بنگاه های اقتصادی عبارتند از: «افزایش درآمد»، «کاهش هزینه»، «کاهش ریسک»، «انطباق با قوانین و مقررات» و «بهبود تجربه مشتری و کارکنان» و غیره. لذا هر بخش از برنامه تحول باید مستقیم یا غیرمستقیم به تحقق این اهداف کمک کند. مدیران و ذینفعان برنامه تحول باید قبل از شروع هر برنامه تصویری از وضعیت موجود (Snapshot) داشته باشندتا بتوانند آن را با وضعیت بعد از اجرا بر مبنای شاخص های معین با هم مقایسه کنند و از تحقق اهداف اولیه اطمینان حاصل کنند.
چالش هفت: رهبری
شرح چالش
یکی از مهمترین چالشهای پیش‌روی هر نوع تحولی، بویژه سازمانهای ایرانی (که یکی از دلایل آن، عدم ثبات مدیریت است)، نبود رهبری قدرتمند، الهام بخش و متعهد است.
برنامه های تحول بسیار پیچیده و در نتیجه چالش برانگیز هستند و برداشتها و اختلاف نظرهای زیادی بین افراد در سطوح مختلف سازمانی در زمینه اهداف، راهکارها و اولویتها بوجود میآورد.
در نبود یک رهبر قدرتمند، مدیران و افراد سازمان نمیتوانند بر مسیر غیرهموار اجرای برنامه تحول دیجیتال متمرکز بوده و متعهد باقی بمانند.
راهکار مقابله با چالش
-> مدیران ارشد برای برنامه تحول دیجیتال باید کسی را انتخاب نمایند که دارای تخصص، باور و توان هدایت و مدیریت افراد در طی مسیر تحول دیجیتال باشد.
-> برنامه تحول دیجیتال زمانبر بوده و نیاز به تمرکز دارد. لذا توصیه میشود تا حد ممکن ثبات در مدیریت ایجاد شود تا این برنامهها دچار انحراف و کندی نشوند.
چالش هشت: تحریم و نبود ثبات اقتصادی
شرح چالش
یکی از مهمترین چالشهای پیش‌روی سازمانهای ایرانی در مسیر تحول دیجیتال، تحریم و نبود ثبات اقتصادی است. تحریم از چند بعد مسیر تحول دیجیتال را با چالش و پیچیدگی بیشتری مواجه میکند:
oاول، عدم امکان بهره گیری از تجارب شرکتهای بین المللی، اجتناب از راهحلهای اشتباه طی شده توسط دیگران و استفاده از تجارب موفق مشاوران خبره دنیا
oدوم، سخت و ناهموار بودن مسیر خرید، استقرار، بکارگیری و پشتیبانی تکنولوژیهای نوین دیجیتال
oسوم، تورم و نوسانات شدید اقتصادی که دستیابی به اهداف را با چالش روبرو میکند.
راهکار مقابله با چالش
بدیهی ترین راه مقابله با این چالش، تلاش برای رفع تحریم و توسعه ارتباطات علم و تکنولوژیک با سایر کشورها است ولی متاسفانه سازمانهای ایرانی و به خصوص شرکتهای خصوصی در تحقق این راهحل نقشی ندارند و تقریبا خارج از کنترل آنها است. لذا پیشنهاد عملی عبارتند از:
-> پرهیز از برنامه ریزیهای طولانی مدت. بهتر است در چنین فضایی فاز برنامه ریزی و اجرا شتاب بیشتری بگیرد و متدولوژی چابک و رویکرد تکرار (Iterative Approach) دنبال شود.
-> استفاده هر چه بیشتر از متخصصین، مشاورین و توان شرکتهای برتر داخلی
-> اکتفا نکردن به نیروهای متخصص درون سازمان و استفاده از توان تخصصی موجود در کل کشور
-> توجه بیشتر به مدیریت ریسک
شرکت توسعه فناوری دیجیتال رایبد با تکیه بر تجربه اجرای پروژه های بزرگ در سطح کشور و همکاری با شرکت های بزرگ بین المللی اروپایی و آسیایی خدمات مشاوره ای و آموزشی مطابق با استانداردهای روز به شرکت ها و مشتریان خود ارائه می دهد.
دیدگاه خود را بنویسید